Nino Konis Santana

Husi Wikipédia, ensiklopédia livre
Imajen Nino Konis Santana (liman los) iha Naeboruc

Nino Konis Santana (José Conisso António Santana, moris iha Vero, suku Tutuala, munisípiu Lautein, 12 Janeiru 1957 - mate iha Ainaru, 11 Marsu 1998)[1] nudar komandante FALINTIL (Forças Armadas de Libertação Nacional de Timor Leste), grupu rezistensia Timor-Leste durante okupasaun Indonesia, fulan April 1993 to'o nia mate.

Konis Santana mai husi Vero, suku Tutuala. Santana halo nia estudu iha eskola Katólika no serbisu nudar mestri iha nia moris fatin Tutuala to'o Operasaun Seroja iha fulan Dezembru 1975.

Entre tinan 1974-1975, Konis Santana sai nudar xefi ba organizasaun mahasiswa Timor UNETIM nebe iha afiliasaun ho FRETILIN. Nudar membru ba komisaun ba votasaun jerál, nia prepara votasaun jerál iha ne'ebá hodi koko implementa iha Lospalos iha loron 13 Marzo 1975 no prepara independénsia rai kolonizadu ida-ne'e. Figuras FRETILIN barak mak sai nudar kandidatu. Iha loron 28 Novembru 1975, Repúblika Demokratika Timor Leste hamriik (Proklamasaun Independénsia). Liu loron hira de'it, Tentara Nasional Indonesia tun iha Timór Lorosa'e.

Konis Santana tama ai-laran hodi halo funu no nia sai nudar wakil Daerah Militer Lospalos. Nia husik tiha nia markas no nia kargu iha rejiaun Lospalos iha tinan 1981, no sai nudar membru ba grupu nebe lidera husi Xanana Gusmão. Iha tinan 1992, Konis Santana sai asistente politika Gusmão nian. Iha tinan 1990, Konis Santana tiru malu ho TNI, no hetan kanek iha nia kakorok, kelen, no ain. Iha tinan 1991, Konis Santana harii nia pos ou base iha Ermera, tamba iha palnu atu habelar funu toó loro-monu. Iha nee, nia harii kapela kiik-oan ida nebe deddika ba Nossa Senhora de Fátima. Tan Xanana TNI sira kaer nia iha fulan Novembro 1992, Ma'huno Bulerek Karathayano sa´e nudar komandante FALINTIL. Konis Santana tama nudar membru Komite Politika Militar. Iha fulan Abril 1993 Ma'huno mos TNI kaer no hadadur nia tan nee Konis Santana sa'e nudar komandante foun FALINTIL nian. Iha FRETILIN nia laran, Konis Santana nudar sekretáriu komité instruksaun.

Iha versaun balun dehan Konis Santana mate iha desastre ida iha ai-laran, momentu neba iha abu-abu barak no nia hetan desastre wainhira nia sae foho atu ba nia subar fatin. Maibe balun mos dehan nia mate tan moras. To´o nia mate mos iha nia kelen laran sei belit kilat musang nebe tinan 8 liu ba TNI sira tiru nia. Depois nia mate, kargu nudar Xefi Falintil fo ba Taur Matan Ruak.

Parke Nasional Nino Konis Santana, sai nudar jardin nasional primeiru Timor-Leste nian nebe iha Tutuala, munisípiu Lautein hanaran tuir nia naran iha tinan 2007.

Literatura[edita]

  • José Mattoso: A Dignidade - Konis Santana e a Resistência Timorense (lia-portugés)

Referensia[edita]

  1. Nino Konis Santana Archived 2014-10-21 iha Wayback Machine.