Múzika
Múzika hanesan lian/nada ne’ebé ita kria nia kontein irama, kansaun no nia harmonia liu-liu husi lian ne’ebé produz husi Instrumentu ne’ebé bele kria irama. Maske múzika hanesan tipu fenomena intuisaun hodi kria, hadia no dedika buat hirak nee pertense ou hola parte iha arte. Rona múzika hanesan tipu ida husi animasaun nian. Múzika klasifika hanesan fenomena ne’ebé úniku ne’ebé bele produz husi instrumentu sira múzika nian.
Istoria kona-ba múzika
[edita]Múzika konesidu iha tempu aperesementu ema moderno iha mundu Homo sapiens iha tinan 180.000 to 100.000 ba kotuk. Laiha ema ida mak hatene lolos bainhira maka ema hatene arte no múzika. Husi deskobrimentu arkeologo iha area hanesan iha kontinente Afrika iha tinan 180.000 000 to 100.000 ba kotuk katak iha tempu ne'eba iha ona mudansa evolusaun ba ema nia kakutak. Ho kakutak ne’ebé matenek liu animál, ema halo konseitu ba kasa hodi bele oho animál ne’ebé boot. Ho kapasidade hanesan ne'e ema bele hanoin irasional no uja imajinasaun no espiritual. Linguajen ba komunikasaun atu sira uja ba komunika ba malu nune sira fo naran ba sira an no animál sira.
Iha lalaok moris nian ne’ebé la permanente ka sedentariu umano primordial bele deit hetan inspirasaun hodi halibur animál ain ruin sira ne’ebé maran ona sira huu no produz lian. Iha mos balun ne’ebé hetan inspirasaun husi natureza no sira uja ai ne’ebé ku’ak no sira halo sai nudar flauta primordial.
Umano deklara sira nia sentimentu tauk no haksolok liu husi lian sira. Halimar ho lian sira hodi kria kansaun, Hyme, ou letra múzika kiik ne’ebé sira halo tan hetan nia inspirasaun husi knananuk manufuik sira iha ai laran. Animál nia kulit sira ne’ebé uja hanesan hena iha tempu ne'eba sira taka ba ai ne’ebé kuak ikus mai sira kria ona tambor.
Husi ne’eba halo mudansa evaluasaun iha kapasidade ema nian ho hanoin ne’ebé matenek liu no halo mos mudansa ba múzika to'o ohin loron ema hotu influensia to'o naklekar iha mundu tomak